Γιατί πρέπει να μπούνε κάμερες στους συρμούς του Μετρό

Με την από 6/11/2013 απόφαση της, η Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα απέρριψε μερικώς το αίτημα της ΣΤΑΣΥ για εγκατάσταση συστήματος βιντεοσκόπησης στο εσωτερικό και εξωτερικό των συρμών των γραμμών του Μετρό της Αθήνας. Συγκεκριμένα, απέρριψε την εγκατάσταση καμερών στο εσωτερικό των βαγονιών αλλά επέτρεψε την εγκατάσταση τους στο εξωτερικό τους.

Η Αρχή έκρινε ότι η αιτιολόγηση για τη εγκατάσταση καμερών στο εσωτερικό των συρμών για την καλύτερη εξυπηρέτηση και την ασφάλεια του επιβατικού κοινού δεν ήταν επαρκής και πρότεινε τη χρήση «λιγότερο επαχθών μέτρων» για την επίτευξη των σκοπών αυτών. Η ΣΤΑΣΥ με τη σειρά της προτίθεται στο επόμενο διάστημα να καταθέσει και νέο αίτημα προς την Αρχή.

Το αίτημα της ΣΤΑΣΥ

Η ΣΤΑΣΥ ζήτησε την άδεια της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα για την εγκατάσταση συστήματος βιντεοσκόπησης στο εσωτερικό και εξωτερικό των συρμών των γραμμών 2 και 3 του Μετρό, για λόγους ασφάλειας (security) έναντι κακόβουλων πράξεων, και για λόγους ασφάλειας (safety) έναντι τυχαίων γεγονότων ή ατυχημάτων.

Συγκεκριμένα, η ΣΤΑΣΥ επιθυμεί να εγκαταστήσει κάμερες σε τέσσερα σημεία της οροφής στο εσωτερικό κάθε βαγονιού, με τέτοιο τρόπο ώστε ανά ζεύγη οι κάμερες να καλύπτουν όλο το εσωτερικό του. Επιπλέον, η εταιρεία επιθυμεί την εγκατάσταση δύο πλευρικών καμερών, εξωτερικά σε κάθε βαγόνι, από μία σε κάθε πλευρά του, για την επίβλεψη των θυρών και των εξωτερικών πλευρών των συρμών.

Το σήμα θα καταλήγει στις καμπίνες οδήγησης όπου κατά την στάθμευση των συρμών στους σταθμούς, θα προβάλλεται σε οθόνη εικόνα από τις κάμερες. Όταν ο συρμός βρίσκεται εν κινήσει η οθόνη δεν θα προβάλλει εικόνα ώστε να μην αποσπάται η προσοχή του οδηγού εκτός από περιπτώσεις που ενεργοποιείται κάποιος συναγερμός εντός του συρμού. Τα δεδομένα θα αποθηκεύονται σε κωδικοποιημένη μορφή και θα τηρούνται για ένα ορισμένο χρονικό διάστημα.

Η απόφαση της Αρχής

H Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα, γνωστή για την καμεραφοβική της στάση, έκρινε πως θα πρέπει να εξεταστεί αν οι σκοποί που επικαλείται η ΣΤΑΣΥ μπορούν να επιτευχθούν χρησιμοποιώντας «μέσα λιγότερο επαχθή, ώστε να μη θίγονται υπέρμετρα τα θεμελιώδη δικαιώματα των επιβατών (αρχή της αναγκαιότητας), όπως επίσης και σε ποιο βαθμό τα μέσα αυτά επιτυγχάνουν τους συγκεκριμένους σκοπούς αποτελεσματικά, δικαιολογώντας την συνεχή παρακολούθηση (αρχή της αναλογικότητας)».

Τελικά, αποφάσισε πως η εγκατάσταση καμερών στο εξωτερικό των συρμών είναι έννομη ενώ όσον αφορά τις κάμερες στο εσωτερικό έκρινε πως τα επιχειρήματα της ΣΤΑΣΥ δεν έπεισαν την αναγκαιότητά τους.

Γιατί πρέπει να μπούνε κάμερες στους συρμούς του Μετρό

Κατά τη γνώμη μας, τα οφέλη από την εγκατάσταση του συστήματος βιντεοσκόπησης στους συρμούς του Μετρό υπερτερούν των όποιων μειονεκτημάτων:

Γιατί κάμερες στους σταθμούς αλλά όχι στους συρμούς; Αυτή τη στιγμή, στο δίκτυο του Μετρό -χωρίς να υπολογίζεται η γραμμή του ΗΣΑΠ- λειτουργούν περισσότερες από 670 κάμερες οι οποίες βιντεοσκοπούν τόσο τους σταθμούς (είσοδοι, αποβάθρες, διάδρομοι, χώροι διακίνησης και έκδοσης εισιτηρίων κ.λπ.) όσο και τους χώρους στάθμευσης (αμαξοστάσια). Τι το διαφορετικό έχουν οι συρμοί του μετρό, το εσωτερικό των οποίων εξακολουθεί να αποτελεί δημόσιο χώρο;

Με τις κάμερες θα μειωθούν οι παραβατικές συμπεριφορές. Τα χαρακτηριστικά του μετρό (υπόγειες εγκαταστάσεις, απομακρυσμένα σημεία, συνωστισμός) το κάνουν πιο ελκυστικό σε παραβατικές συμπεριφορές (βανδαλισμοί, μικροκλοπές) και η διασφάλιση της ασφάλειας αποτελεί πρόκληση για την ΣΤΑΣΥ. Κατά τα πρώτα χρόνια λειτουργίας του, για κάποιο λόγο το Μετρό αποτέλεσε όαση ασφάλειας. Τα τελευταία 2-3 χρόνια όμως (ίσως να συντέλεσε και η οικονομική κρίση σε αυτό) τα περιστατικά βανδαλισμών στο εσωτερικό των συρμών έχουν αυξηθεί. Στα κάποτε πεντακάθαρα βαγόνια σήμερα βλέπουμε κολλημένα αυτοκόλλητα και χαραγμένες επιφάνειες. Επίσης, λόγω της αύξησης των μικροκλοπών, οι ανακοινώσεις που προτρέπουν το επιβατικό κοινό να προσέχει τα προσωπικά του αντικείμενα ακούγονται περισσότερο από πριν.

Υπάρχει ανάγκη προστασίας από εγκληματικές και τρομοκρατικές ενέργειες. Αν και οι σταθμοί του μετρό καλύπτονται από κάμερες, οι συρμοί αποτελούν ιδανική κρυψώνα για όποιον τυχόν προβεί σε κάποια εγκληματική ενέργεια. Όταν πριν από δύο χρόνια εντοπίστηκε εμπρηστικός μηχανισμός σε συρμό του Μετρό στο σταθμό Αιγάλεω, η αστυνομία έλεγξε τις βιντεοσκοπήσεις από σταθμούς του Μετρό αλλά δεν κατάφερε να εντοπίσει τους τρομοκράτες. Αν υπήρχαν κάμερες μέσα στο βαγόνι, οι κινήσεις των ατόμων αυτών θα ήταν δυνατό να εντοπιστούν.

Θα είναι δυνατή η γρηγορότερη αντίδραση σε περίπτωση ατυχήματος. Εντός των συρμών του Μετρό συμβαίνουν συχνά δυσάρεστα περιστατικά όπως ατυχήματα και λιποθυμίες που απαιτούν άμεση αντίδραση για την αντιμετώπισή τους. Με τις κάμερες εντός του συρμού, ο οδηγός θα έχει τη δυνατότητα να εντοπίσει τα περιστατικά αυτά και να αντιδράσει άμεσα, πριν ακόμη ο συρμός σταθμεύσει στον επόμενο σταθμό. Έτσι και τα άτομα που χρειάζονται βοήθεια θα την λαμβάνουν πιο γρήγορα, και οι καθυστερήσεις που παρατηρούνται λόγω των περιστατικών αυτών θα μειωθούν. Επίσης, η καταγραφή των περιστατικών αυτών θα επιτρέπει να προσδιοριστούν λεπτομέρειες για τον τρόπο που συνέβησαν, εφόσον αυτό απαιτηθεί μεταγενέστερα.

Οι νέοι συρμοί είναι ήδη εφοδιασμένοι με κάμερες. Οι 17 νέοι συρμοί τρίτης γενιάς του Μετρό οι οποίοι σύντομα αναμένεται να μπουν στην κυκλοφορία, είναι ήδη εφοδιασμένοι με κάμερες στο εσωτερικό και εξωτερικό τους. Καθώς όμως η αρχή δεν έχει άδεια για την χρήση των καμερών που βρίσκονται στο εσωτερικό των συρμών, αυτοί θα πρέπει να μείνουν απενεργοποιημένοι.

Όλα τα σύγχρονα συστήματα μετρό του κόσμου έχουν κάμερες στο εσωτερικό των συρμών. Οι κάμερες στο εσωτερικό των συρμών δεν είναι κάτι πρωτοφανές αν και αυτό φαίνεται πως έχει λίγη σημασία για την ΑΠΔΠΧ. Διεθνώς, υπάρχουν κάμερες στο εσωτερικό συρμών τρένων, λεωφορείων, ακόμη και ταξί, συμβάλλοντας σημαντικά στην μείωση την εγκληματικότητας.

Οι εναλλακτικές που προτείνει η Αρχή είναι ανεφάρμοστες. Αντί της βιντεοσκόπησης, προτείνεται η χρήση «ηπιότερων» μέσων, ανάμεσα στα οποία η επιτήρηση του εσωτερικού των συρμών από προσωπικό. Η απασχόληση δηλαδή δεκάδων «σεκιουριτάδων» οι οποίοι θα προσφέρουν μερική και (κρίνοντας από τη γραμμή του ΗΣΑΠ) εντελώς ανεπαρκή προστασία, εκτινάσσοντας παράλληλα και το κόστος λειτουργίας της ΣΤΑΣΥ. Άλλη λύση σύμφωνα με την αρχή είναι η «περαιτέρω αξιοποίηση των δυνατοτήτων των ήδη εγκατεστημένων καμερών ασφαλείας στους σταθμούς και στις αποβάθρες του μετρό». Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε πως οι ήδη εγκατεστημένες κάμερες μπορούν να αξιοποιηθούν περαιτέρω.

Γιατί τόσος φόβος για τις κάμερες; Η στάση της Αρχής Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα είναι τουλάχιστον συνεπής. Χάρη στις συνεχείς καμεραφοβικές αποφάσεις, της η Ελλάδα είναι αυτή τη στιγμή από τις ελάχιστες χώρες της Ευρώπης όπου η υπηρεσία Street View της Google δεν είναι ακόμη διαθέσιμη. (Τελικά η Google έλαβε την άδεια πριν από λίγο καιρό αφού έδωσε μία σειρά εγγυήσεων). Η Αρχή δεν κρύβει την μονομέρειά της χαρακτηρίζοντας την χρήση των καμερών εξ ορισμού ως ένα επαχθές μέτρο που πρέπει να αποφευχθεί. Δεν εξετάζει καν τυχόν αρνητικές συνέπειες που θα μπορούσαν να προκύψουν λόγω κακής χρήσης των καμερών και του μαγνητοσκοπημένου υλικού, αλλά μένει στην επιφανειακή και ξεπερασμένη για τη σημερινή εποχή εξίσωση: κάμερα = κακό.

Με το νέο αίτημα που προτίθεται να καταθέσει η ΣΤΑΣΥ, έχει πιθανότητες να πείσει τα μέλη της Αρχής για την αναγκαιότητα λειτουργίας καμερών βιντεοσκόπησης στο εσωτερικό των συρμών του Μετρό. Πέρα από την επιχειρηματολογία για τα πλεονεκτήματα από τη λειτουργία του καμερών, θα πρέπει να δώσει και σαφείς διαβεβαιώσεις για την ασφάλεια του συλλογής, αποθήκευσης και επεξεργασίας των δεδομένων της βιντεοσκόπησης, έτσι ώστε να διαφυλάσσονται και τα δικαιώματα των επιβατών και να παραμείνει το Μετρό ένα ασφαλές μέσο.

Δείτε επίσης: Τα μέτρα ασφαλείας στο Μετρό

Φωτο: Vounisios/flickr.com