Η ανάληψη του ελέγχου των συγκοινωνιακών ΔΕΚΟ από την Ελληνική Εταιρεία Συμμετοχών και Περιουσίας Α.Ε, το λεγόμενο “Υπερταμείο Αποκρατικοποιήσεων”, έχει προκαλέσει αντιδράσεις και αναμένεται να συνεχίσει να αποτελεί βασική «αιτία πολέμου» μεταξύ των συνδικαλιστών και της κυβέρνησης. Ενδεικτική είναι η ανακοίνωση του ΣΕΛΜΑ για την χτεσινή 24ωρη απεργία στο Μετρό, μέσα στην οποία γίνεται λόγος για «διάλυση και ξεπούλημα των συγκοινωνιών που προωθεί το Υπερταμείο».
Αν και ο όρος «Υπερταμείο Ιδιωτικοποιήσεων» κυριαρχεί στον τύπο, η πραγματοποίηση ιδιωτικοποιήσεων δεν είναι επισήμως ο σκοπός λειτουργίας του Υπερταμείου (το ρόλο αυτό έχει αναλάβει το ΤΑΙΠΕΔ, που αποτελεί θυγατρική εταιρεία της Ε.Ε.ΣΥ.Π.) Σύμφωνα με τον ιδρυτικό νόμο της Ε.Ε.ΣΥ.Π. (ν. 4389/2016):
«Η Εταιρεία λειτουργεί χάριν του δημοσίου συμφέροντος, σύμφωνα με τους κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας. Συστήνεται για να εξυπηρετεί ειδικό δημόσιο σκοπό. Η μακροπρόθεσμη προοπτική της Εταιρείας είναι η επαύξηση της αξίας και η βελτίωση της απόδοσης του χαρτοφυλακίου περιουσιακών στοιχείων τα οποία διαχειρίζεται, αξιολογώντας και προωθώντας τις βέλτιστες διαθέσιμες στρατηγικές και στοχεύοντας στην επιχειρησιακή αποτελεσματικότητα. Περαιτέρω, η Εταιρεία προωθεί μεταρρυθμίσεις των δημοσίων επιχειρήσεων, μέσω αναδιάρθρωσης, βέλτιστης εταιρικής διακυβέρνησης και διαφάνειας, καθώς και μέσω της προαγωγής υπεύθυνης διοίκησης, κοινωνικής ευθύνης, καινοτομίας και βέλτιστων εταιρικών πρακτικών.»
Αν και δηλαδή οι θυγατρικές του Υπερταμείου (συγκεκριμένα οι ΟΑΣΑ, ΟΣΥ και ΣΤΑΣΥ που μας ενδιαφέρουν) δεν πρόκειται να ιδιωτικοποιηθούν (τουλάχιστον σε αυτό το στάδιο), πρόκειται να λειτουργούν με κανόνες της ιδιωτικής οικονομίας και με μακροπρόθεσμο στόχο την αύξηση της αξίας τους, κάτι το οποίο θα αποτελέσει σίγουρα τη μεγαλύτερη μεταρρύθμιση από ίδρυσης των δημόσιων συγκοινωνιακών φορέων.
Τι σημαίνει αυτό με απλά λόγια; Το Υπερταμείο αποκτά τον έλεγχο των συγκοινωνιών που μέχρι σήμερα είχε το Υπουργείο Υποδομών και Μεταφορών, και έχει το δικαίωμα να ορίζει διοικήσεις και να ελέγχει τη λειτουργία τους σε κάθε επίπεδο. Οι συγκοινωνιακές ΔΕΚΟ, ως θυγατρικές του Υπερταμείου, οφείλουν να συντάσσουν προϋπολογισμούς και να δημοσιεύουν αποτελέσματα όχι μόνο σε ετήσια βάση αλλά και σε εξαμηνιαία και τριμηνιαία, όπως δηλαδή θα έκανε μία υγιής ιδιωτική εταιρεία. Οι δε προϋπολογισμοί δεν θα έχουν μόνο τυπικό χαρακτήρα αλλά θα δεσμεύουν τις διοικήσεις των ΔΕΚΟ.
Επιπλέον, το Υπερταμείο θα έχει το ελεύθερο να προβαίνει σε διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις για ένα πλήθος οργανωτικών, διοικητικών, και εργασιακών θεμάτων: από τα οργανογράμματα, τα καθήκοντα και τους μισθούς των εργαζόμενων μέχρι τους όρους των προμηθειών, το κόστος λειτουργίας, και την εμπορική πολιτική (συμπεριλαμβανομένων των τιμών των εισιτηρίων) των εταιρειών.
Τι σημαίνουν όμως όλα αυτά στην πράξη για τους επιβάτες των αστικών συγκοινωνιών της Αθήνας αλλά και για τους εργαζόμενους σε αυτές; Η αλήθεια είναι πως δεν μπορούμε ακριβώς να ξέρουμε, τη στιγμή που το Υπερταμείο δεν έχει ακόμα δώσει δείγματα γραφής. Από τις προβλέψεις που γίνονται (κατά κύριο λόγο από συνδικαλιστές), κάποιες είναι πιθανό πως θα επιβεβαιωθούν ενώ άλλες ίσως τελικά να απέχουν από την πραγματικότητα.
Αν και η απαισιοδοξία κυριαρχεί, το Υπερταμείο θα μπορούσε υπό προϋποθέσεις να φέρει μέχρι και αναγέννηση των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς της Αθήνας. Καταρχάς μέσω της οικονομικής τακτοποίησης των συγκοινωνιακών φορέων. Αν και το κέρδος δεν πρέπει να αποτελεί αυτοσκοπό για μία υπηρεσία με δημόσιο χαρακτήρα, τα ελλείμματα τα οποία διογκώνονται συνεχώς έχουν αρνητικές επιπτώσεις στη λειτουργία των συγκοινωνιών, και δεν αφήνουν χώρο για βελτιώσεις του συγκοινωνιακού έργου μέσω επενδύσεων σε εξοπλισμό (π.χ. καινούρια λεωφορεία) και ανθρώπινο κεφάλαιο καθώς και καινοτομία.
Η αύξηση των εσόδων μέσω της βελτιστοποίησης της εκμετάλλευσης κινητής και ακίνητης περιουσίας των συγκοινωνιακών φορέων ή του περιορισμού της εισιτηριοδιαφυγής, σε συνδυασμό με την μείωση του κόστους μέσω αλλαγών στους όρους των προμηθειών και της περικοπής περιττών εξόδων είναι εφικτοί στόχοι που οι σημερινές διοικήσεις των συγκοινωνιών ποτέ δεν κατάφεραν να πετύχουν.
Η μεγαλύτερη όμως τομή που κατά τη γνώμη μας θα μπορούσε να φέρει το υπερταμείο θα ήταν η αποκομματικοποίηση των συγκοινωνιών. Εξ ανέκαθεν, η κάθε κυβέρνηση έχει αντιμετωπίσει τις συγκοινωνίες ως τσιφλίκι της. Μέσω του διορισμού ημετέρων και την προώθηση προσωπικών επιλογών του κάθε υπουργού, στόχος δεν ήταν η υγιής λειτουργία τους αλλά η χρήση τους ως εργαλεία ενίσχυσης του προσωπικού προφίλ του υπουργού αλλά και της κυβέρνησης και του βολέματος για κομματικά στελέχη και λοιπούς πρόθυμους.
Θα μπορούσε άραγε το Υπερταμείο να κάνει τις συγκοινωνίες αξιοκρατικές μέσω της περιθωριοποίησης του κομματικού στρατού, την τοποθέτηση έμπειρων στελεχών και από τον ιδιωτικό τομέα και γενικά ατόμων που γνωρίζουν το αντικείμενό τους σε επιτελικές θέσεις και την αξιολόγηση του προσωπικού; Ο χρόνος θα δείξει.
Την ίδια στιγμή δεν θα πρέπει να αγνοούμε τις προβλέψεις των συνδικαλιστών για τις επόμενες κινήσεις του υπερταμείου που ενδεχομένως να επηρεάσουν τους επιβάτες των Μέσων Μαζικής Μεταφοράς πριν ακόμα και από τους εργαζόμενους σε αυτά. Για παράδειγμα, η προβλεπόμενη από το ΣΕΛΜΑ μείωση των δρομολογίων του Μετρό προκειμένου να μειωθεί το κόστος λειτουργίας του μέσου ή κάποια πιθανή αύξηση της τιμής των εισιτηρίων με στόχο την τόνωση των εσόδων του ΟΑΣΑ. Σε κάθε περίπτωση θα πρέπει να διασφαλιστεί η ασφαλής λειτουργία των συγκοινωνιών και να διευκρινιστεί πως το Υπερταμείο δεν θα κάνει (περαιτέρω) εκπτώσεις σε θέματα συντηρήσεων, διαθεσιμότητας ανταλλακτικών καθώς και υγιεινής και ασφάλειας των εργαζομένων.
Το σίγουρο είναι πως οι εργαζόμενοι στις συγκοινωνίες θα επηρεαστούν με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, με τα σενάρια που κάνουν λόγω για περικοπές των αποδοχών τους εξαιτίας του Υπερταμείου να ακούγονται αρκετά ρεαλιστικά.
Τέλος, αν και προς το παρόν δεν προβλέπεται ιδιωτικοποίηση των συγκοινωνιών, κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει ότι κάτι τέτοιο θα συμβεί στο μέλλον, πιθανότατα και με την υποστήριξη κάποιας μελλοντικής κυβέρνησης, είτε οι στόχοι του Υπερταμείου επιτευχθούν, είτε όχι. Ένα μεγάλο κομμάτι της κοινωνίας που υποστηρίζει το δημόσιο ρόλο των αστικών συγκοινωνιών και θεωρεί πως οι δημόσιες συγκοινωνίες δεν είναι εμπόρευμα αλλά κοινωνικό αγαθό, πιστεύει πως το Υπερταμείο έχει ως μοναδικό σκοπό το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας.
Σε κάθε περίπτωση, οι πολιτικές του Υπερταμείου προβλέπεται πως θα φέρουν συγκρούσεις μεταξύ των συνδικαλιστών και των διοικήσεων των συγκοινωνιών. Τη στιγμή που μόνο η ιδέα του Υπερταμείου φέρνει απεργίες στα μέσα, ο καθένας μπορεί να αναλογιστεί τι θα συμβεί όταν οι νέες διοικήσεις καθίσουν στα γραφεία τους και αρχίσουν να παίρνουν αποφάσεις. Πολύ φοβόμαστε πως ακόμα δεν έχουμε δει τίποτα.
