Ενημέρωση: Προς απόσυρση οδεύει η απόφαση της Αττικό Μετρό για μετονομασία των σταθμών Ευαγγελισμός και Άγιος Δημήτριος του Μετρό.
Η μετονομασία των σταθμών Ευαγγελισμός και Άγιος Δημήτριος του Μετρό από την Αττικό Μετρό πρέπει πρώτα απ’ όλα να κριθεί ως πολιτική απόφαση καθώς δεν υπάρχει αμφιβολία πως πρόκειται ακριβώς για τέτοια (είναι εξάλλου η πρώτη απόφαση της νέας διοίκησης της εταιρείας η οποία αποτελείται από στελέχη του κυβερνώντος κόμματος). Αν και τα επιχειρήματα σε πρακτικό επίπεδο είναι πολλά περισσότερα, δεν θα έπρεπε να παραβλέψουμε το πολιτικό κομμάτι της απόφασης.
Αυτό γίνεται φανερό και από την ανακοίνωση της Αττικό Μετρό που μιλάει για την «εθνική συμφιλίωση» όσο και από τα πρόσωπα που η εταιρεία επιλέγει να τιμήσει. Προφανώς δεν υπάρχει αμφιβολία πως η κοινωνία πρέπει να τιμά όσους αγωνίστηκαν για τη δημοκρατία αλλά και τα θύματα της τρομοκρατίας, ανεξαρτήτως του πολιτικού τους χώρου. Το ίδιο ισχύει και για επιστήμονες, καλλιτέχνες αλλά και εθνικούς ήρωες αλλά αυτό ήταν προφανώς εκτός των στόχων της Αττικό Μετρό. Το ερώτημα είναι αν η μετονομασία σταθμών του Μετρό είναι ο κατάλληλος τρόπος να επιτευχθεί κάτι τέτοιο.
Δεν θα πρέπει επίσης να παραβλεφθεί πως ο ένας εκ των τιμώμενων προσώπων τυγχάνει πατέρας του σημερινού δημάρχου Αθηναίων. Αν και αυτό δεν μειώνει την αξία του προσώπου και την ανάγκη για τίμησή του, εντούτοις είναι σε συμβολικό επίπεδο προβληματικό δεδομένης της χρονικής συγκυρίας. Δεν θα ήταν υπερβολικό επιπλέον να υποθέσουμε πως η τίμηση του δεύτερου προσώπου γίνεται για λόγους πολιτικής ισορροπίας (εκεί κολλάει και η έννοια της «εθνικής συμφιλίωσης» που άλλοι θα αναλύσουν περισσότερο). Εξάλλου δεν αποφασίστηκε και η μετονομασία του σταθμού «Ταύρος – Ελευθέριος Βενιζέλος» σε «Ελευθέριος Βενιζέλος» προφανώς για να μην χαλάσει το προαναφερθέν δίπολο.
Αυτό που αφορά όμως τον περισσότερο κόσμο είναι τα πρακτικά ζητήματα που προκύπτουν από την απόφαση της Αττικό Μετρό. Διεθνώς, η ονομασία των σταθμών Μετρό έχει ως στόχο να παραπέμπει σε τοπωνύμιο προκειμένου να γίνεται κατανοητή η χωροθέτηση του σταθμού. Όταν χρησιμοποιείται κάποιο κύριο όνομα είναι επειδή αυτό συνήθως παραπέμπει σε ονομασία δρόμου, πλατείας ή κάποιου άλλου τοπόσημου της περιοχής. Εξαιρέσεις βεβαίως υπάρχουν αλλά αποτελούν ακριβώς αυτό, εξαιρέσεις. Και στην Αθήνα εξάλλου, στο σταθμό που άνοιξε το 1982 πλησίον του ΟΑΚΑ δόθηκε μια αφηρημένη έννοια ως ονομασία: Ειρήνη. Από το 2004 πάντως χρησιμοποιείται δίπλα στο όνομα και το “Ολυμπιακό Αθλητικό Κέντρο” ως επεξήγηση, γεγονός που αποδεικνύει πως η χρήση τοπωνύμιου είναι η καλύτερη λύση.
Ο λόγος που ισχύει αυτό είναι προφανής. Η ονομασία “Ευαγγελισμός” προκύπτει από ομώνυμο γειτονικό νοσοκομείο το οποίο είναι γνωστό σε όλους τους Αθηναίους (μέχρι να ανοίξει το Μετρό πάντως, οι περισσότεροι αποκαλούσαν την περιοχή “Χίλτον”, το οποίο αποκλείεται όμως για όνομα του σταθμού αφού είναι εμπορική ονομασία). Ο δε σταθμός Άγιος Δημήτριος βρίσκεται στο κέντρο του Αγίου Δημητρίου. Η ονομασία είναι αυτονόητη.
Η αλλαγή της ονομασίας είναι σίγουρο πως θα προκαλέσει σύγχυση σε πολλούς επιβάτες σχετικά με τη θέση των δύο σταθμών. Τόσο σε παλιούς επιβάτες που θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα όσο και σε νεότερους που θα πρέπει να μάθουν πως αν θέλουν να πάνε στον Άγιο Δημήτριο θα πρέπει να ψάξουν λίγο παραπάνω για να βρουν το όνομα το κοντινότερου σταθμού.
Προϋπόθεση βέβαια είναι να υιοθετηθούν από το κοινωνικό σύνολο οι νέες ονομασίες των σταθμών. Αν κρίνουμε από την ιστορία, το πιο πιθανό είναι ότι θα επικρατήσει η χρήση δύο διαφορετικών ονομασιών: η μία επίσημη (Παύλος Μπακογιάννης – Αλέκος Παναγούλης) και η μία ανεπίσημη (Ευαγγελισμός – Άγιος Δημήτριος). Το ίδιο αποτέλεσμα δηλαδή που είχαμε και μετά τη μετονομασία κεντρικών οδικών αξόνων της Αθήνας (Πανεπιστημίου σε Ελευθερίου Βενιζέλου και Πατησίων σε 28ης Οκτωβρίου). Οι νεότερες ονομασίες γράφονται σε ταχυδρομικές διευθύνσεις αλλά όλος ο κόσμος χρησιμοποιεί τα καθιερωμένα ονόματα των δρόμων. Πρόκειται για παραδείγματα ανεπιτυχών μετονομασιών που θα έπρεπε να αποτελούν παραδείγματα προς αποφυγή.
Δεν πρέπει επίσης να παραβλέψουμε και το κόστος από την αλλαγή των ονομασιών. Τόσο για το δημόσιο (επανεκτύπωση όλων των χαρτών του Μετρό και αλλαγή σε αμέτρητα έγγραφα και λογισμικά) όσο και στον ιδιωτικό τομέα αφού εκατοντάδες επιχειρήσεις θα πρέπει να αλλάξουν τις ονομασίες των σταθμών που έχουν τυπώσει σε δικά τους έγγραφα. Είναι προφανές πως το κόστος αυτό δεν έχει υπολογιστεί.
Η απουσία σχεδιασμού είναι όντως προβληματική, σε παρόμοιο βαθμό με την απουσία δημόσιας διαβούλευσης. Καταρχάς, δεν είναι απολύτως βέβαιο πως η Αττικό Μετρό έχει το δικαίωμα να προχωρήσει σε αλλαγή της ονομασίας σταθμών που λειτουργούν ήδη. Η λογική λέει πως αυτό θα έπρεπε να γίνει από την εταιρεία λειτουργίας του Μετρό, δηλαδή την ΣΤΑΣΥ και όχι από την εταιρεία που είναι υπεύθυνη για την κατασκευή έργων (αν και η Αττικό Μετρό εμπλέκεται και στην λειτουργία του Μετρό όσον αφορά ζητήματα υποδομών). Η σημαντική λεπτομέρεια είναι πως ενώ η ΣΤΑΣΥ πλέον ελέγχεται άμεσα από το υπερταμείο και όχι από την κυβέρνηση, η Αττικό Μετρό ελέγχεται από την κυβέρνηση με τα περισσότερα εκ των νέων μελών του Δ.Σ. της να έχουν γαλάζιες περγαμηνές.
Θα ήταν πολύ περισσότερο χρήσιμο και δημοκρατικό πριν παρθεί οποιαδήποτε απόφαση για άμεση μετονομασία σταθμών να ανοίξει ένας διάλογος με πολίτες, κοινωνικούς και πολιτικούς φορείς έτσι ώστε να ακουστούν διαφορετικές απόψεις, σε συνδυασμό με μία εμπεριστατωμένη μελέτη από κάποιον αρμόδιο φορέα. (Βέβαια την τελευταία φορά που η Αττικό Μετρό απευθύνθηκε στο κοινό πριν λάβει μια απόφαση η διαδικασία κατέληξε σε παρωδία).
Αντί αυτού, η απόφαση ελήφθη σε πολιτικά γραφεία από άτομα που ενδεχομένως δεν κυκλοφορούν καν με το Μετρό και πιστεύουν ότι η ονομασία ενός σταθμού είναι κάτι παρεμφερές με την ονομασία μιας πλατείας. Βλέπουν δηλαδή μόνο το συμβολικό κομμάτι αγνοώντας την πρακτική σπουδαιότητά της. Επί πλέον, δεν δόθηκε αρκετός χρόνος για να γίνουν προετοιμασίες αλλά η απόφαση ελήφθη βιαστικά, μία εβδομάδα μόλις πριν την πρώτη μετονομασία. Αξίζει να σημειωθεί και η χρονική συγκυρία της ανακοίνωσης (βράδυ Παρασκευής) με προφανή στόχο να μη λάβει μεγάλη δημοσιότητα.
Ακόμα και αν αναγνωρίσουμε αγαθές προθέσεις στην κυβέρνηση και την Αττικό Μετρό, είναι ξεκάθαρο πως η απόφαση για τη μετονομασία σταθμών με την οποία θα εξαφανιστούν τοπωνύμια και τη θέση τους θα λάβουν ονόματα προσώπων είναι λανθασμένη. Η γνώμη μας είναι πως η απόφαση πρέπει να αποσυρθεί προκειμένου να μελετηθεί σε μεγαλύτερο βάθος και να ακουστούν περισσότερες γνώμες. Είναι σίγουρο πως μπορούν να βρεθούν πολύ καλύτεροι τρόποι για να τιμηθούν αγωνιστές για τη δημοκρατία και θύματα της τρομοκρατίας.
