Η Τετάρτη 15 Δεκεμβρίου 2021 γράφτηκε στην ιστορία ως η μέρα κατά την οποία το Τραμ επέστρεψε στους δρόμους του Πειραιά ύστερα από σχεδόν 9 χρόνια εργασιών. Πρόκειται για ένα έργο το οποίο ξεκίνησε με βάση ένα χρονοδιάγραμμα εκτός κάθε πραγματικότητας, το οποίο προέβλεπε ότι θα παραδοθεί σε 25 μήνες, με την καθυστέρηση όμως να φτάνει τελικά το 328%. Μάλλον σοφή ήταν επομένως η απόφαση τα εγκαίνια να γίνουν χωρίς καμία μεγαλοπρέπεια (όπως αρχικά είχε σχεδιαστεί) αλλά σιωπηλά. Κανείς εξάλλου δεν θα έμπαινε στον κόπο να ζητήσει μία συγγνώμη από τους Πειραιώτες.
Οι καθυστερήσεις του «στοιχειωμένου» έργου ξεκίνησαν πολύ πριν από τις πρώτες εργασίες. Ο διαγωνισμός για την κατασκευή της επέκτασης, ύψους 91.808.500 ευρώ, είχε διεξαχθεί το 2009 και ανέδειξε μειοδότη την Θέμελη Α.Ε. Στη συνέχεια όμως, η ΤΡΑΜ Α.Ε. ανέθεσε το έργο στον τέταρτο μειοδότη με συνέπεια να κατατεθούν δικαστικές προσφυγές από την κατασκευαστική εταιρία που καθυστέρησαν το έργο για 3 χρόνια. Το Πρωτοδικείο δικαίωσε την κατασκευαστική την άνοιξη του 2012 ανοίγοντας το δρόμο για την υπογραφή της σύμβασης.
Η σύμβαση υπεγράφη στις 14 Ιανουαρίου 2013, με το πρώτο χρονοδιάγραμμα να προβλέπει ολοκλήρωση του έργου σε 25 μήνες (!), δηλαδή ως τον Φεβρουάριο του 2015, ενώ μέχρι τότε υπολογίζονταν ότι θα είχε ολοκληρωθεί και η προμήθεια 25 νέων συρμών του Τραμ. Τα έργα της επέκτασης ξεκίνησαν με καθυστέρηση τον Σεπτέμβριο του 2013 με τις πρώτες τοπογραφικές εργασίες κατά μήκος της διαδρομής και ενώ είχαν προηγηθεί αντιδράσεις και προσφυγές από κατοίκους της περιοχής, ενώ στις αρχές του 2014 έκαναν της εμφάνισή τους τα πρώτα εργοτάξια. Ήδη μέχρι τότε προβλέπονταν ότι η παράδοση του έργου θα καθυστερούσε τουλάχιστον μέχρι τα τέλη του 2015.
Πολύ γρήγορα όμως αποδείχθηκε ότι και αυτό το χρονοδιάγραμμα μόνο ρεαλιστικό δεν ήταν, αφού οι εργασίες άρχισαν να καθυστερούν εξαιτίας της δυσκολίας συντονισμού όλων των φορέων που ενεπλάκησαν στο έργο για τις εργασίες που σήμερα θα αποκαλούσαμε ως «πρόδρομες», δηλαδή τις παρακάμψεις δικτύων κοινής ωφέλειας, ενώ στο μίγμα προστέθηκε και η ανακάλυψη αρχαιολογικών ευρημάτων που όπως όλοι γνωρίζουν, αποτελούν βεβαιότητα για το κέντρο του Πειραιά.
Το Νοέμβριο του 2015, και ενώ η χώρα μας είχε μπει σε οικονομικές περιπέτειες, ο τότε υπουργός Χρ. Σπίρτζης δήλωνε πως η επέκταση του Τραμ είναι δυνατό να παραδοθεί μέσα στο 2016 «αν δουλευτεί εντατικά» και αν το υπουργείο «ασκήσει τις απαραίτητες πιέσεις στην ΑΤΤΙΚΟ ΜΕΤΡΟ και την εργολήπτρια εταιρεία», παρόλο που μέχρι τότε είχε ολοκληρωθεί μόλις το 25% του έργου.
Μέχρι τα τέλη του 2016, η ολοκλήρωση των εργασιών είχε πάρει παράταση ως και τα τέλη του 2017, αν και ακόμα υπήρχαν εκκρεμότητες με αρχαιολογικές εργασίες σε τμήματα της γραμμής. Και στα τέλη του 2017 όμως, η αναμενόμενη παράδοση είχε παραταθεί για τα τέλη του 2018. Το σίριαλ συνεχίστηκε με την Αττικό Μετρό να προβλέπει στις αρχές του 2018 ότι το έργο θα παραδοθεί την άνοιξη του 2019, αφού μέχρι τότε εκκρεμούσαν ακόμα αρχαιολογικές εργασίες, ενώ το καλοκαίρι του 2018, πολίτες προσέφυγαν στο ΣτΕ κατά της ολοκλήρωσης του έργου.
Τον χειμώνα του 2019 ενέκυψε και το πρόβλημα με την στατικότητα της γέφυρας της λεωφόρου Λαμπράκη η οποία ενισχύθηκε από την Αττικό Μετρό. Εν τω μεταξύ, στις 6 Φεβρουαρίου 2019, τα πρώτα δοκιμαστικά δρομολόγια του Τραμ ξεκίνησαν στους δρόμους του Πειραιά με καθυστέρηση λίγων μηνών από την πρώτη αναγγελία. Τότε, οι υπεύθυνοι του έργου προέβλεπαν ότι η γραμμή θα παραδιδόταν το (εκλογικό) καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς.
Τον Οκτώβριο της ίδιας χρονιάς όχι μόνο η γραμμή δεν είχε παραδοθεί, αλλά η Αττικό Μετρό τοποθετούσε την παράδοση του έργου στο 2020. Είχε προηγηθεί ένας ισχυρός σεισμός τον Ιούλιο του 2019 που προκάλεσε πρόβλημα στατικότητας σε διατηρητέο κτήριο επί της οδού Ομηρίδου Σκυλίτση, ακριβώς πάνω από τις γραμμές του Τραμ. Εξαιτίας του προβλήματος, τα δοκιμαστικά δρομολόγια διακόπηκαν και έγιναν εργασίες άρσης της επικινδυνότητας και ξαναξεκίνησαν το Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς. [Την ίδια εποχή γράφαμε πως χρειάζεται περισσότερη διαφάνεια για τις καθυστερήσεις στα μεγάλα έργα]
Αν κάποιος πίστευε ότι η παράδοση του έργου ήταν επιτέλους κοντά, «λογάριαζε χωρίς τον ξενοδόχο» που σε αυτή την περίπτωση ήταν η Περιφέρεια Αττικής. Όπως ανακοινώθηκε, τον Ιανουάριο του 2020 θα ξεκινούσαν εργασίες μετατόπισης της γραμμής στον φαληρικό όρμο από την περιφέρεια Αττικής οι οποίες θα διαρκούσαν 4-6 μήνες, διάστημα για το οποίο οι συρμοί δεν θα έφταναν μέχρι το ΣΕΦ και επομένως και τον Πειραιά.
Κανένας σχεδόν δεν έπεσε από τα σύννεφα όταν οι εργασίες αυτές ξεκίνησαν με καθυστέρηση τον Μάρτιο και παρατάθηκαν ξανά και ξανά και ξανά (και ξανά).
Εν τω μεταξύ, το διατηρητέο της Ομηρίδου Σκυλίτση πήρε φωτιά δύο φορές μέσα σε ένα δεκαπενθήμερο, την άνοιξη του 2021 μένοντας ετοιμόρροπο και ζητώντας λύση από το υπουργείο Πολιτισμού. Τελικά, ό,τι είχε απομείνει από το κτήριο γκρεμίστηκε και τα δοκιμαστικά δρομολόγια ξεκίνησαν για ακόμα μία φορά τον Οκτώβριο αντιμετωπίζοντας μικρότερα και μεγαλύτερα προβλήματα.
Παράλληλα με τα έργα του Τραμ, σε εξέλιξη τα τελευταία χρόνια βρίσκονταν ένα ακόμα σίριαλ, αυτό της προμήθειας 25 νέων συρμών για την ενίσχυση του στόλου. Η Αττικό Μετρό είχε προσπαθήσει 3 φορές, ξεκινώντας από το 2013 να δημοπρατήσει το έργο της προμήθειας 25 συρμών Τραμ αν και δεν ήταν ξεκάθαρο για ποιο λόγο η συγκεκριμένη προμήθεια θεωρήθηκε τόσο απαραίτητη (εκ των υστέρων βέβαια, γνωρίζοντας τον χρόνο που απαιτήθηκε, τείνουμε να αλλάξουμε γνώμη).
Τελικά, το διαγωνισμό κέρδισε η γαλλική Alstom Transport αναλαμβάνοντας την προμήθεια 25 συρμών Citadis X05 με κόστος 54 εκατ. ευρώ πλέον ΦΠΑ και με τη σχετική σύμβαση να υπογράφεται τον Ιούλιο του 2018.
Δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε και μια αναφορά στο πορτοκαλί χρώμα των νέων συρμών το οποίο επιλέχθηκε ύστερα από μία ψηφοφορία – παρωδία που οργάνωσε η προηγούμενη διοίκηση της Αττικό Μετρό, κατά την οποία οι ψήφοι του κοινού για το γαλάζιο χρώμα εξαφανίστηκαν ανεξήγητα και αντικαταστάθηκαν με ψήφους για το πορτοκαλί. Ευτυχώς το αισθητικό αποτέλεσμα δικαιώνει την έστω περίεργη ψηφοφορία, αν και για κάποιους αποτελεί ζήτημα το γεγονός ότι κυκλοφορούν ταυτόχρονα δύο γενιές συρμών Τραμ με εντελώς διαφορετική εμφάνιση.
Με την παράδοση της επέκτασης την περασμένη Τετάρτη, ένα έργο – γεφύρι της Άρτας ολοκληρώθηκε με πολλούς να σημειώνουν ότι δεν είναι δεδομένο ότι η χρησιμότητά του θα «αποζημιώσει» τον Πειραιά για την ταλαιπωρία που υπέστη επί σχεδόν μία δεκαετία. Όλα αυτά βέβαια θα φανούν στην πράξη, αφού το Τραμ από μόνο του είναι απλά ένα μέσο. Για τη βελτίωση της συγκοινωνιακής εξυπηρέτησης του κέντρου του Πειραιά, καθοριστική θα είναι η παράδοση των τριών σταθμών της γραμμής 3 μέσα στο 2022, ενώ θα πρέπει να ακολουθήσει και μία αναδιοργάνωση των λεωφορειακών γραμμών και ίσως και επιπλέον μέτρα για την ανακούφιση των δρόμων του Πειραιά από την κίνηση.
Το ευτυχές θα ήταν αν το έργο της επέκτασης του Τραμ στον Πειραιά αποτελέσει παράδειγμα για το πώς δεν θα έπρεπε να να γίνονται τα συγκοινωνιακά έργα στην Ελλάδα, δηλαδή με συνεχείς καθυστερήσεις και χωρίς λογοδοσία. Η εξέλιξη των έργων που ξεκίνησαν πρόσφατα ή θα ξεκινήσουν τα επόμενα χρόνια, θα μας δείξει αν το μήνυμα ελήφθη.
